Dialekt tunezyjski
Dialekt tunezyjski to język którym posługują się na co dzień Tunezyjczycy. Dialekt zwany derja lub po prostu tunsi różni się znacznie od standardowego języka arabskiego morfologią, składnią, wymową i słownictwem. Stąd problem ze zrozumieniem Tunezyjczyków przez mieszkańców krajów na wschód od Egiptu, których dialekty opierają się w większym zakresie na arabskim, natomiast dużo łatwiej będzie móc porozumieć się z mieszkańcami Maghrebu i co ciekawe również z osobami posługującymi się maltańskim, pomimo, iż nie jest to dialekt arabskiego. Na przestrzeni wieków na terenach dzisiejszej Tunezji panowało wiele ludów, co ma swoje odzwierciedlenie w dialekcie. I tak obecnie słownictwo dialektu tunezyjskiego składa się ze słów i słów zaczerpniętych z berberyjskiego, francuskiego, arabskiego, w mniejszym stopniu: hiszpańskiego, włoskiego, tureckiego.
To język który mieszkańcy Tunezji uczą się od małego z otoczenia, innych języków w tym arabskiego poznają dopiero w szkole. To język ulicy, jednak nie używany we wszystkich sferach życia, gdzie prym wiedzie francuski czy arabski tak jak np w handlu czy literaturze.
Tunsi nie ma oficjalnej pisowni gdyż jest to głównie język mówiony, jednak zapis jest używany w sms-ach, w rozmowach czy postach w mediach społecznościowych. Tunezyjczycy używają do zapisu zazwyczaj alfabetu łacińskiego, rzadziej alfabetu arabskiego. Zapisując słowa w dialekcie Tunezyjczycy używają cyfr, które mają zastąpić dźwięki i litery niewystępujące w alfabecie łacińskim.
Język jakim posługują się mieszkańcy Tunezji nie jest jednolity, występują różnice w zależności od regionu kraju. Dialekt tunezyjski można podzielić na dialekty lokalne:
- północno-wschodni: Tunis, Bizerte, Cap Bon – to z tego rejonu uważa się dialekt za “właściwy” ze względu na to, iż to on występuje w mediach typu tv, prasa, radio,
- północno-zachodni: Jendouba, Beja, Kef, Siliana,
- południowo-zachodni: Gafsa, Touzer, Nafta,
- południowo-wschodni: Gabes, Medenin, Tataouin, Djerba,
- Sahel: Sousse, Monastir, Mahdia,
- Sfax i okolice.
Innym podziałem (starszym) jest również na: dialekt miejski – duże miasta na wybrzeżu: Tunis, Bizerte, Sousse, Monastir, Nabeul, Sfax, i wiejski – wiejskie obszary i większe miasta w głębi lądu takie jak: Beja, Testour. Na tereny bliskie granicom z Algierią i Libią mają wpływ dialekty z tych państw.
Choć tak naprawdę są to umowne podziały gdyż wraz z migracją dialekt ewoluuje. Migrację ludności do większych miast ma też wpływ na to, iż różnice pojawiają się czasami nawet pomiędzy poszczególnymi dzielnicami miasta. Najlepiej widać te różnice w stolicy – największym mieście Tunezji gdzie występuje staromiejska mowa beldi lub baldi, którą mówiono w medinie. Jednocześnie napływ społeczeństwa ze wsi i innych rejonów Tunezji sprawił, iż powstał nowy język Tunisu z wpływami beduińskimi.
Niektóre słowa są na tyle charakterystyczne dla danego dialektu lokalnego, że łatwo jest odgadnąć drugiej osobie z jakiego regionu Tunezji pochodzi dana osoba. Słowo ja w Tunisie wymawia się ena, w dialekcie sahelskim eni, w Sfax ænæ a na południowym wschodzie æne, a w samym Kef mówi się zamiast ena – neya. Ty w na północnym zachodzie wymawia się enti, natomiast na wybrzeżu inti. Takich różnic jest całe mnóstwo. Inny bywa też sam akcent pomiędzy regionami. Charakterystyczną różnicą pomiędzy dialektami jest wymowa na północy i wschodzie Tunezji, od Tunisu aż po Sfax, (ق) gardłowego k zamiast gardłowe ge .
Artykuł powstał na podstawie różnych opracowań naukowych. Z uwagi na to, iż wszelkie opracowania są już stare, pewnie punkty charakterystyki skonsultowałam z mężem oraz znajomymi z innych części Tunezji.
