Dialekt tunezyjski

Centrum Tunisu

Dialekt tunezyjski to język którym posługują się na co dzień Tunezyjczycy. Dialekt zwany derja lub po prostu tunsi różni się znacznie od standardowego języka arabskiego morfologią, składnią, wymową i słownictwem. Stąd problem ze zrozumieniem Tunezyjczyków przez mieszkańców krajów na wschód od Egiptu, których dialekty opierają się w większym zakresie na arabskim, natomiast dużo łatwiej będzie móc porozumieć się z mieszkańcami Maghrebu i co ciekawe również z osobami posługującymi się maltańskim, pomimo, iż nie jest to dialekt arabskiego. Na przestrzeni wieków na terenach dzisiejszej Tunezji panowało wiele ludów, co ma swoje odzwierciedlenie w dialekcie. I tak obecnie słownictwo dialektu tunezyjskiego składa się ze słów i słów zaczerpniętych z berberyjskiego, francuskiego, arabskiego, w mniejszym stopniu: hiszpańskiego, włoskiego, tureckiego.

To język który mieszkańcy Tunezji uczą się od małego z otoczenia, innych języków w tym arabskiego poznają dopiero w szkole. To język ulicy, jednak nie używany we wszystkich sferach życia, gdzie prym wiedzie francuski czy arabski tak jak np w handlu czy literaturze.

Tunsi nie ma oficjalnej pisowni gdyż jest to głównie język mówiony, jednak zapis jest używany w sms-ach, w rozmowach czy postach w mediach społecznościowych. Tunezyjczycy używają do zapisu zazwyczaj alfabetu łacińskiego, rzadziej alfabetu arabskiego. Zapisując słowa w dialekcie Tunezyjczycy używają cyfr, które mają zastąpić dźwięki i litery niewystępujące w alfabecie łacińskim.

Język jakim posługują się mieszkańcy Tunezji nie jest jednolity, występują różnice w zależności od regionu kraju. Dialekt tunezyjski można podzielić na dialekty lokalne:

  • północno-wschodni: Tunis, Bizerte, Cap Bon – to z tego rejonu uważa się dialekt za “właściwy” ze względu na to, iż to on występuje w mediach typu tv, prasa, radio,
  • północno-zachodni: Jendouba, Beja, Kef, Siliana,
  • południowo-zachodni: Gafsa, Touzer, Nafta,
  • południowo-wschodni: Gabes, Medenin, Tataouin, Djerba,
  • Sahel: Sousse, Monastir, Mahdia,
  • Sfax i okolice.

Innym podziałem (starszym) jest również na: dialekt miejski – duże miasta na wybrzeżu: Tunis, Bizerte, Sousse, Monastir, Nabeul, Sfax, i wiejski – wiejskie obszary i większe miasta w głębi lądu takie jak: Beja, Testour. Na tereny bliskie granicom z Algierią i Libią mają wpływ dialekty z tych państw.

Choć tak naprawdę są to umowne podziały gdyż wraz z migracją dialekt ewoluuje. Migrację ludności do większych miast ma też wpływ na to, iż różnice pojawiają się czasami nawet pomiędzy poszczególnymi dzielnicami miasta. Najlepiej widać te różnice w stolicy – największym mieście Tunezji gdzie występuje staromiejska mowa beldi lub baldi, którą mówiono w medinie. Jednocześnie napływ społeczeństwa ze wsi i innych rejonów Tunezji sprawił, iż powstał nowy język Tunisu z wpływami beduińskimi.

Niektóre słowa są na tyle charakterystyczne dla danego dialektu lokalnego, że łatwo jest odgadnąć drugiej osobie z jakiego regionu Tunezji pochodzi dana osoba. Słowo ja w Tunisie wymawia się ena, w dialekcie sahelskim eni, w Sfax ænæ a na południowym wschodzie æne, a w samym Kef mówi się zamiast ena neya. Ty w na północnym zachodzie wymawia się enti, natomiast na wybrzeżu inti. Takich różnic jest całe mnóstwo. Inny bywa też sam akcent pomiędzy regionami. Charakterystyczną różnicą pomiędzy dialektami jest wymowa na północy i wschodzie Tunezji, od Tunisu aż po Sfax, (ق) gardłowego k zamiast gardłowe ge .

Artykuł powstał na podstawie różnych opracowań naukowych. Z uwagi na to, iż wszelkie opracowania są już stare, pewnie punkty charakterystyki skonsultowałam z mężem oraz znajomymi z innych części Tunezji.