Raport UNICEF – analiza sytuacji dzieci w Tunezji 2020 – part I

W listopadzie 2020 roku UNICEF przygotował raport na temat sytuacji dzieci i młodzieży w Tunezji. Raport pokazuje brutalny obraz życia dzieci w Tunezji, wyszczególniając różne dziedziny życia, jakie regiony Tunezji są najbardziej zaniedbane. Przedstawiam najbardziej ciekawe informacje w wersji polskiej, oryginał możecie znaleźć po francusku tutaj. Z uwagi na długość raportu tekst przedstawiam w 2 częściach.

Brak biedy

Odsetek dzieci żyjących poniżej krajowej granicy ubóstwa obniżył się z 24,8% w 2010 roku do 21,2% pięć lat później. Procent społeczeństwa żyjący za mniej niż 1,9$/dzień w 2010 roku wynosił 2% a w 2015 roku już tylko 0,3%. Aż 15,2% ogółu społeczeństwa żyło na wysokim poziomie ubóstwa. Różnice występują zarówno pomiędzy obszarami wiejskimi (26%) a miejskimi (10,1%), jak i pomiędzy poszczególnymi regionami. Najbardziej dotkniętymi ubóstwem regionami w Tunezji są środkowo-zachodnia (30,8%) i południowo-zachodnia (28,4%) część kraju w porównaniu do środkowego wschodu (Sahel*) i regionu Wielkiego Tunisu**.

Bezpośrednie przyczyny ubóstwa:

• przynależność do zubożałego środowiska/regionu
• niski poziom wykształcenia; 90% wszystkich biednych koncentruje się w gospodarstwach domowych , w których głowa rodziny jest niewykształcona lub co najwyżej ukończono szkołę podstawową,
• wielkość gospodarstwa domowego; ubóstwo dzieci zwiększa się jeżeli żyją w rodzinie liczącej więcej niż 6 osób,
• bezrobocie i niepewna praca,
• niskie dochody z prac na roli niewykwalifikowanych pracowników,
• warunki ekonomiczne; powolny wzrost gospodarczy nie tworzy wystarczającej ilości miejsc pracy,
• słabość polityki ochrony socjalnej na rzecz dzieci; w Tunezji brak programu skierowanego do dzieci na szeroką skalę. Krajowy Program Pomocy Rodzinom Potrzebującym to jedyne tego typu świadczenie, z którego korzysta tylko 2 % dzieci. Ponadto z zasiłków rodzinnych w ramach systemu składkowego korzysta tylko 38% dzieci, głównie tych, których rodzice są zatrudnieni w sektorze publicznym. Dlatego większość ubogich dzieci, które potrzebują tego typu pomocy nie są jego beneficjentami.

Głód

Częstość ostrego niedożywienia dzieci spadła nieznacznie w latach 2011-12 – 2018 z 2,8% do 2,1%. Większy problem niedożywienia dzieci występuje na wsi niż w mieście. Jednocześnie rośnie otyłość u dzieci poniżej 5 roku życia. Na początku dekady wynosiła 14,3% i wzrosła do 17,2% w 2018 roku. Prawie połowa dzieci w tym samym wieku jest zagrożona nadwagą. Częstość występowania otyłości u dzieci jest wyższa w najbogatszych regionach kraju: środkowy – wschód (92,2%), Wielki Tunis** (19,6%). Bliski jest średniej na południu kraju – zachód ( 18,2%), wschód (17%) oraz północny – wschód (15,5%). Najniższe wartości odnotowane na północnym – zachodzie (10,3%) i środkowym – zachodzie (11,8%). Otyłość częściej występuje na obszarach miejskich (19,4%) niż wiejskich (13,4%).

Dobre zdrowie i dobre samopoczucie

Wg UNFPA co najmniej 100 kobiet umiera każdego roku w Tunezji z powodu powikłań ciąży, porodu lub połogu. Wskaźnik śmiertelności matek utrzymuje się od dekady na jednym poziomie. W 2017 roku wynosił 43/100. Śmiertelność noworodków natomiast spadła z 12 do 9 na 1000 noworodków. Bezpośrednimi przyczynami śmierci noworodków są nadciśnienie tętniczne, przedwczesny poród i niedotlenienie.

Współczynnik płodności wynosił w 2018 roku 2,1. Współczynnik ten wyższy jest na wsi (2,4) niż w mieście (1,9). Niższy lub równy jest w Wielkim Tunisie (1,6), w południowozachodziej (1,8) części kraju oraz północnowschodniej 2,1. W pozostałych regionach jest wyższy. Współczynnik dzietności dorastających dziewcząt (15-19 lat) wynosi 4 ‰ i dużą zależność ma poziom wykształcenia. 0,2% tunezyjskich nastolatek 15-19 lat zaszło w ciążę w 2018 roku.

W 2018 roku prawie połowa kobiet w wieku rozrodczym nie stosowała żadnej metody antykoncepcji (49,3%). Stosowanie antykoncepcji jest niezbyt wrażliwe na zmienne społeczno – demograficzne lub regionalne. Tunezyjki dbają o swoją ciążę. W 2018 roku 84,1% kobiet odbyło co najmniej 4 wizyty kontrolne. Trochę gorzej ma się sytuacja na wsiach (76,6%) niż w mieście (88,5%) oraz na zachodzie kraju. Wpływ na to mają wykształcenie kobiet oraz zamożność gospodarstwa domowego.

20,5% dzieci które zachorowało na ostre infekcje dróg oddechowych nie udało się do placówki medycznej. Ci z nich którzy skorzystali z usług lekarza więcej niż połowa dostała antybiotyk, najczęściej w prywatnej placówce medycznej. Gorsza sytuacja była gdy dziecko dostawało biegunki. Tylko ⅓ rodziców szukało porady lub leczenia w placówkach. Wśród nich większość wybrała sektor prywatny. W przypadku gorączki dziecka ¾ rodziców szukało pomocy u lekarza (73,5%), z niewielką przewagą wybierano sektor prywatny. Wg badania przeprowadzonego przez Colgate i Tunezyjskie Stowarzyszenie Stomatologiczne 57% sześciolatków, 48% dwunastolatków i 58% piętnastolatków ma próchnicę.

Niepełnosprawne dzieci należą do najbardziej zmarginalizowanych grup społecznych w Tunezji. Często należą do najbiedniejszych grup społecznych, nie chodzą do szkoły, mają mniejszy dostęp do opieki zdrowotnej. Dyskryminacja i wykluczenie tych dzieci naraża je również na zwiększone ryzyko znęcania się fizycznego i psychicznego lub innych form zaniedbania, przemocy i wykorzystywania.

W Tunezji poziom zanieczyszczenia powietrza jest wysoki i wzrósł w ostatnich latach. Podczas gdy UE postawiła sobie za cel maksymalnie 20 µg/m³ w ciągu roku, WHO zaleca 10 µg/m³ w ciągu roku, jednak w Tunezji zarejestrowane są wartości bliskie 40 µg/m³.

W Tunezji wg Instytutu ds. Środków i Oceny zdrowia wypadki są drugą najczęstszą przyczyną przedwczesnej śmierci. Na rok 2016 szacuje się liczbę ofiar śmiertelnych wypadków drogowych w Tunezji na 2341-2869. W 2018 roku wypadków miało miejsce 5877 co spowodowało 1205 zgonów i 8869 rannych, w tym wiele dzieci. Głównymi przyczynami wypadków drogowych są brak czujności za kierownica (1146), nieuwaga pieszych podczas przejścia na drugą stronę (1057) czy nadmierna prędkość (999 wypadków w 2018 roku).

Wg ogólnokrajowego badania z 2017 roku większość licealistów (15-17 lat) słyszała o marihuanie (88,3%) natomiast o narkotykach psychotropowych (71,1%), kokainie (69,5%) czy extasy (33,1%) bądź subutex (19%) mniej. Co ciekawe stopień znajomości w przypadku marihuany, leków psychotropowych czy kleju pomiędzy dziewczętami a chłopcami był taki sam. Natomiast extasy, kokainę czy subutex bardziej byli rozeznani chłopcy. Wśród kolegów z liceum były najczęściej używane papierosy (73,1%) oraz alkohol (30,8%), kolejne miejsca zajęła marihuana (23,5%) oraz klej (21,4%). W 2017 roku co czwarty licealista palił papierosy/szisze choć raz w życiu. Więcej próbowało tego typu używek chłopców niż dziewcząt (46,1% do 12,6%). Również różnica pojawia się pomiędzy rejonami Tunezji. Częściej palą mieszkańcy Wielkiego Tunisu i środkowo wschodniej części kraju, a najmniej w północno – zachodniej części. Wg badania nieco ponad ⅓ uczniów (35,1%) zaczęła palić gdy miało mniej niż 10 lat! 73% przyznało, że próbowało rzucić palenie w ciągu ostatniego roku ale tylko 17,5% z nich otrzymało kiedykolwiek pomoc lub poradę jak rzucić palenie. Ponadto ponad połowa była biernym palaczem w domu a 62% w zamkniętych miejscach publicznych. Stąd pewnie aż 65,2% uczniów opowiada się za zakazem palenia we wszystkich miejscach publicznych. ¾ badanych osób stwierdziło, iż mogło kupić bez problemu papierosy już w dzieciństwie. Średni wiek kiedy młodzi Tunezyjczycy sięgają po papierosa to 13,6 lat a 14,5 roku kiedy sięgają po alkohol. Skąd młodzi biorą narkotyki ? Dostają je w pobliżu szkoły, zwłaszcza w kawiarniach, salach zabaw lub w samej szkole. Większość z nich zdaje sobie sprawę z niebezpieczeństw związanych ze spożywaniem używek oraz konsekwencji prawnych.

Godna praca i wzrost gospodarczy

W skali roku stopa bezrobocia wynosiła 15,4% w I kwartale 2018 roku dotykając aż 634 000 osób. Znacznie bardziej dotknięte zostały kobiety (22,6%) niż mężczyźni (12,4%). W niektórych regionach stopa bezrobocia przekraczała krajową stopę, wynosząc 20%. Tak głównie było w Kebili, Tozeur, Gafsa, Tataouine, Gabes, Kesserine czy Jendouba. 67% absolwentów szkół zawodowych zdobywa szybko pracę. W niektórych zawodach jak np mechanika samochodowa czy hodowla ryb wskaźnik procentowy rośnie do 90%. Z drugiej strony aż 37,7% absolwentów szkół po zakończonej edukacji była bezrobotna przez 2 lata lub więcej. 55% młodych ludzi nie ma umowy o pracę. 91% nie otrzymuje żadnego odszkodowania w przypadku zwolnienia. Techniki poszukiwania pracy przez młodych ludzi są nie wydajne, ponieważ często ubiegają się o pracę, która nie odpowiada ich kwalifikacjom. Tylko ⅓ kandydatów posiada odpowiednie kwalifikacje na dane stanowisko. Ponadto ⅔ nie wie jak dobrze przedstawić swój profil czy doświadczenie ani pisemnie ani ustnie. Stąd okresy oczekiwania na obsadzenie wolnych stanowisk w niektórych sektorach są bardzo długie. Wahają się od 36 miesięcy w przemyśle skórzanym o obuwniczym do kilku tygodni w handlu detalicznym. Odsetek dzieci zatrudnionych rośnie wraz z wiekiem. Młodzież w wieku 16-17 lat pracuje 4 razy częściej niż dzieci 5-12 lat. Więcej pracuje jednak chłopców niż dziewczynek. Różnice występują również w środowisku miejskim (4,8%) a wiejskim (18,5%). Regiony w których praca jest najbardziej rozpowszechniona to północny zachód (29,8%) i środkowy zachód (15,7%). Dzieci ze wsi pracują w rolnictwie, hodowli zwierząt, leśnictwie i rybołówstwie (66,4%). Dzieci z miast pałają się handlem (41,2%) oraz produkcją (21%). 7,4% dzieci uczęszcza do szkoły i pracuje zarobkowo. 2,9% dzieci wyłącznie pracuje.

Równość płci

W 2017 roku odnotowano 680 przypadków wykorzystywania seksualnego nieletnich dziewcząt i 295 chłopców. Wg indeksu nierówności płci PNUD Tunezja zajmuje 63 miejsce na 180 państw, podczas gdy w 2012 roku zajmowała 46 miejsce. Jednak kraj ten i tak wyprzedza inne państwa Maghrebu w tym Algierię (100) czy Maroko (118 miejsce). Wyniki badania na temat tolerancji społeczeństwa wobec przemocy domowej pokazują, że w porównaniu do roku 2012 zmalała o połowę akceptacja przemocy przez kobiety. Bardziej przemoc jest tolerowana na terenach wiejskich. Regiony w których najbardziej tolerowana jest przemoc przez kobiety i dziewczęta to część kraju środkowo-zachodnia, północno-zachodnia oraz południowo-wschodnia. Ogólnokrajowe badanie przemocy wobec kobiet i dziewcząt w przestrzeni publicznej opublikowane przez CREDIF w 2016 roku wykazało, że 53,5% badanych kobiet doświadczyło jakiejś formy przemocy w przestrzeni publicznej na przełomie lat 2011-2015: 75,4% przemoc o podłożu seksualnym, 41,2% przemoc fizyczna, 78% przemoc psychiczna. 92% uważa, iż lepiej pozostać dyskretnym i nie zwracać na siebie uwagi w przestrzeni publicznej. Obecnie istnieje tylko jedno publiczne Centrum Ochrony Kobiet w Tunisie, założone w 2016 roku. Inne ośrodki powstały z inicjatywy społeczeństwa.

*Sahel – Sousse, Monastir, Mahdia

** Wielki Tunis – stolica Tunis i gubernatorstwa wokół niej